जमीनीची 64 लागणारी कागदपत्रे  यादी 

1 फेरफार  

फेरफार म्हणजे जमिनीच्या मालकी हक्कांमध्ये किंवा इतर नोंदींमध्ये होणारे बदल. हे बदल साधारणपणे जमिनीच्या खरेदी-विक्री, वारसा हक्काने मिळालेली जमीन, बोजा चढवणे किंवा कमी करणे अशा विविध कारणांमुळे होतात. 

फेरफार (Mutation) हा जमिनीच्या नोंदींमध्ये होणाऱ्या बदलांचा एक कायदेशीर दस्तऐवज आहे. 

2 सात बारा

सातबारा उतारा (7/12 utara) हा महाराष्ट्रातील जमिनीच्या मालकीचा आणि हक्कांचा एक महत्त्वाचा सरकारी दस्तऐवज आहे. यात जमिनीचा नकाशा नंबर , मालकाचे नाव, जमिनीचा प्रकार, लागवडीचे स्वरूप आणि इतर आवश्यक माहिती असते

3 "आठ अ" (8 अ)

"आठ अ" (8 अ) म्हणजे महाराष्ट्रातील जमिनीच्या मालकीचा एक महत्त्वाचा दस्तऐवज आहे. या दस्तऐवजात एखाद्या व्यक्तीच्या नावावर असलेल्या जमिनीची संपूर्ण माहिती दिलेली असते, जसे की जमिनीचा प्रकार, क्षेत्रफळ, खाते क्रमांक, आणि इतर तपशील. 

4 कमी-जास्त पत्रक:

क.ड.ई. पत्रक, किंवा कमी-जास्त पत्रक, हे जमिनीच्या क्षेत्रफळात किंवा आकारात बदल झाल्यास त्याचा तपशील देणारे पत्रक आहे.

5 क.ड.पत्रक/हक्क नोंदणी रजिस्टर

क.ड.पत्रक/हक्क नोंदनी रजिस्टर" म्हणजे जमिनीच्या नोंदी आणि विशिष्ट रेकॉर्ड सिस्टममध्ये मालमत्तेच्या हक्कांची नोंदणी करण्याची प्रक्रिया, जी बहुतेकदा महसूल विभागाद्वारे राखली जाते. 

6 इनाम पत्रक

इनाम पत्रकाचा अर्थ:

इनाम म्हणजे एखाद्या व्यक्तीला किंवा कुटुंबाला शासनाकडून मिळालेली जमीन किंवा महसूल जमा करण्याचा हक्क. 

हे एक शासकीय दस्तऐवज आहे, जे इनाम मिळाल्याचा पुरावा असतो. 

7 जन्म-मृत्यू नोंदणी 

जन्म-मृत्यू नोंदणी(Birth Death Register) म्हणजे जन्म आणि मृत्यूच्या घटनांची अधिकृत नोंद. यामध्ये, प्रत्येक व्यक्तीच्या जन्माची आणि मृत्यूची माहिती, संबंधित कायद्यानुसार, संबंधित नोंदणी अधिकाऱ्याकडे नोंदवली जाते. 

8 आय पी लेजर बुक"

आय पी लेजर बुक" म्हणजे IP ऍड्रेस (IP Address) आणि त्या संबंधित माहिती असलेला लेजर  किंवा नोंदवही. IP ऍड्रेस म्हणजे इंटरनेट प्रोटोकॉल ऍड्रेस, जो प्रत्येक डिव्हाइसला (जसे की संगणक, स्मार्टफोन) इंटरनेटवर ओळखण्यासाठी दिला जातो. हे एक प्रकारे डिव्हाइसचे ऑनलाइन घर क्रमांक  आहे. या लेजर बुकमध्ये, प्रत्येक IP ऍड्रेस, तो कोणत्या डिव्हाइसला दिला आहे,  आणि इतर संबंधित माहिती जतन केली जाते 

9 बोट खत 

बोटखत काय दर्शवते?

जमिनीच्या मालकी हक्कांमध्ये झालेले बदल:  जसे की खरेदी-विक्री, वाटप, दान किंवा वारसा यांसारख्या नोंदी दर्शवते.

बोटखत जमिनीचा इतिहास दर्शवते, ज्यामुळे जमिनीच्या मालकीचा मागोवा घेणे सोपे होते.

बोटखत फेरफार नोंदींशी संबंधित आहे, ज्यामुळे जमिनीच्या मालकीत बदल झाल्यास त्याची नोंद ठेवता येते. 

10 सूद रजिस्टर काय आहे:

हे एक शासकीय दस्तऐवज आहे जे जमिनीच्या मालकीचे आणि हक्कांचे तपशील ठेवते.

यात जमिनीच्या मालकाचे नाव, जमिनीचा प्रकार, क्षेत्रफळ, आणि इतर संबंधित माहिती नोंदवलेली असते.

जमिनीच्या खरेदी-विक्री, वारसा हक्काने मिळालेली जमीन, किंवा इतर कारणांमुळे होणारे जमिनीतील बदल यासंबंधीची माहिती नोंदवण्यासाठी याचा उपयोग होतो.

हे एक महत्त्वाचे शासकीय रेकॉर्ड आहे, जे जमिनीच्या मालकीचे आणि हक्कांचे पुरावे म्हणून वापरले जाते.

11 खासरा पत्रकात काय असते? 

जमिनीचा नकाशा:

यामध्ये जमिनीच्या तुकड्याचा (plot) नकाशा असतो, ज्यामध्ये त्याची सीमा आणि आकार दर्शविलेले असतात. 

मालकी तपशील:

जमिनीचा मालक कोण आहे आणि त्याची माहिती दिली जाते. 

लागवड तपशील:

जमिनीवर कोणती पिके घेतली जातात किंवा ती लागवडीयोग्य आहे की नाही, याची माहिती असते.

सुविधा:

जमिनीवर उपलब्ध असलेल्या सुविधा जसे की विहीर, पंप इत्यादींची माहिती दिली जाते.

12 खासरा पाहणी पत्रक  म्हणजे काय?

जमिनीचा ओळख क्रमांक:

खसरा क्रमांक हा जमिनीच्या प्रत्येक तुकड्याला दिलेला एक विशिष्ट ओळख क्रमांक असतो. हा क्रमांक त्या जमिनीची ओळख पटवण्यासाठी वापरला जातो. 

जमिनीचा तपशील:

खसरा क्रमांक जमिनीचा मालकी हक्क, आकार, आणि जमिनीचा वापर कसा केला जातो यासारख्या गोष्टींची माहिती देतो. 

महसूल विभागाचा दस्तऐवज:

खसरा क्रमांक महसूल विभागाच्या नोंदींमध्ये असतो आणि तो जमिनीच्या मालकीचा कायदेशीर पुरावा म्हणून वापरला जातो. 

शहरी आणि ग्रामीण भाग:

शहरी भागात, भूखंडांना भूखंड क्रमांक दिला जातो, तर ग्रामीण भागात, जमिनीच्या तुकड्यांना खसरा क्रमांक दिला जातो. 

७/१२ उतारा आणि ८अ उतारा:

खसरा क्रमांक ७/१२ उतारा आणि ८अ उतारा सारख्या जमिनीच्या नोंदींमध्ये देखील वापरला जातो.

13 जोड तक्ता 'अ' काय आहे?

जमिनीची माहिती:

जोड तक्ता 'अ' मध्ये एखाद्या विशिष्ट जमिनीच्या तुकड्याची संपूर्ण माहिती दिली जाते, जसे की जमिनीचा गट क्रमांक, क्षेत्रफळ, आणि जमिनीचा वापर (उदा. शेती, निवासी, इत्यादी).

मालकीचे तपशील:

यात जमिनीच्या मालकाचे नाव, त्याच्या हिस्स्याचे प्रमाण, आणि इतर संबंधित माहिती असते.

तहसील कार्यालयाचा दस्तऐवज:

हा तक्ता तहसील कार्यालयात ठेवला जातो आणि जमिनीच्या नोंदींसाठी एक महत्त्वाचा पुरावा म्हणून वापरला जातो.

फेरफार नोंदी:

जमिनीच्या मालकीत किंवा इतर तपशिलात कोणताही बदल झाल्यास, त्याची नोंद या जोड तक्ता 'अ' मध्ये केली जाते. 

याचा उपयोग काय?

जमिनीच्या मालकीचा पुरावा:

जोड तक्ता 'अ' जमिनीच्या मालकीचा एक महत्त्वाचा पुरावा असतो आणि मालमत्तेच्या व्यवहारांमध्ये (उदा. खरेदी-विक्री) याचा उपयोग होतो.

फेरफार नोंदणी:

जमिनीच्या नोंदींमध्ये बदल झाल्यास, तलाठी किंवा तहसील कार्यालयाद्वारे या तक्त्यात नोंद केली जाते.

14 कुळ रजिस्टर

कुळ रजिस्टर (Kul Register) म्हणजे ज्या व्यक्तीचे नाव शासनाच्या नोंदीमध्ये कुळ म्हणून नोंदवलेले आहे, अशा व्यक्तींची अधिकृत यादी. थोडक्यात, ज्या जमिनीवर कुळाचे अधिकार आहेत, अशा जमिनींची आणि त्या जमिनी कसणाऱ्या व्यक्तींची नोंद या रजिस्टरमध्ये असते. 

कुळ रजिस्टरमध्ये काय असते?

जमिनीचा मालक आणि कुळाचे नाव, जमिनीचा गट क्रमांक आणि क्षेत्रफळ, कुळाचे अधिकार आणि जबाबदाऱ्या, जमिनीच्या वापराचे तपशील. 

कुळ रजिस्टरचे महत्त्व:

जमिनीवरील कुळाच्या अधिकारांचे संरक्षण, जमिनीच्या वापरासंबंधी कायदेशीर पुरावा, जमिनीच्या मालकी हक्काचा वाद झाल्यास महत्त्वाचा दस्तावेज.

15 जुने पाहणी पत्रक 

जुने पाहणी पत्रक म्हणजे जमिनीच्या मालकी आणि हक्काsंबद्दलची जुनी माहिती असलेले कागदपत्र. यात जमिनीचा मूळ सर्वे नंबर, तत्कालीन जमीन मालक, आणि कुळाsंबद्दलची माहिती असते. हे पत्रक जमिनीच्या मालकी हक्काsंबद्दलचा एक महत्वाचा अभिलेख आहे. 

जमिनीचा इतिहास:

जुने पाहणी पत्रक (कडई पत्रक) जमिनीच्या मालकी हक्काsंबद्दलची जुनी माहिती दर्शवते.

माहितीचा संग्रह:

यात जमिनीचा मूळ सर्वे नंबर, तत्कालीन जमीन मालकाsंचे नाव, आणि जमीन कुळाsंच्या ताब्यात असल्यास त्यांची माहिती दिलेली असते.

कायदेशीर महत्व:

हे पत्रक जमिनीच्या मालकी हक्काsंबद्दलचा एक महत्वाचा कायदेशीर पुरावा म्हणून वापरला जातो.

16 पेरे पत्रक 

पेरे पत्रक म्हणजे जमिनीवर कोणत्या ठिकाणी कोणते पीक लावले आहे, याचा तपशील असलेला कागद. हे पत्रक तलाठी किंवा गाव कामगार तलाठी यांच्याकडून दिले जाते. यामध्ये शेतकऱ्याने त्याच्या जमिनीवर कोणत्या पिकाची लागवड केली आहे, याची नोंद असते. 

पेरे पत्रक काय दर्शवते:

शेतजमिनीचा तपशील: जमिनीचा गट क्रमांक, सर्वे क्रमांक, क्षेत्रफळ.

पिकाचा तपशील: कोणत्या种 pिकाची लागवड केली आहे, लागवडीखालील क्षेत्र किती आहे.

लागवडीचा हंगाम: खरीप, रब्बी किंवा उन्हाळी. 

पेरे पत्रकाचा उपयोग:

पीक विमा योजनेसाठी:

पीक विमा भरताना किंवा नुकसानभरपाईसाठी पेरे पत्रक आवश्यक असते. 

कर्ज घेण्यासाठी:

काहीवेळा, शेतकऱ्यांना बँकेकडून कर्ज घेताना पेरे पत्रक सादर करावे लागते. 

सरकारी योजनांसाठी:

शासनाच्या विविध कृषी योजनांचा लाभ घेण्यासाठी हे उपयोगी पडते.

17 रेकॉर्ड ऑफ राईट्स 1954-1955

रेकॉर्ड ऑफ राईट्स" (Record of Rights) म्हणजे जमिनीच्या मालकीचे आणि त्यावर असलेल्या हक्कांचे अधिकृत रेकॉर्ड. यात जमिनीचा मालक, क्षेत्रफळ, लागवडीचे अधिकार, आणि इतर संबंधित माहिती नमूद केलेली असते. 

अधिक स्पष्टपणे सांगायचे झाल्यास:

जमिनीची अधिकृत माहिती:

'रेकॉर्ड ऑफ राईट्स' हा जमिनीच्या मालकी हक्कांचा एक महत्त्वाचा दस्तऐवज असतो. यात जमिनीचा नकाशा, मालकाचे नाव, जमिनीचा प्रकार (उदा. शेतजमीन, घरगुती वापरासाठी जमीन), आणि इतर कायदेशीर माहिती असते.

मालकी हक्कांचा पुरावा:

हा रेकॉर्ड मालकी हक्कांचा अधिकृत पुरावा म्हणून काम करतो. जमिनीच्या मालकीसंबंधी कोणताही वाद झाल्यास, हा रेकॉर्ड उपयोगी येतो.

18 कोतवाल बुक

कोतवाल बुक म्हणजे गावातील लोकांची नोंद असलेली एक महत्त्वाची शासकीय नोंदवही. यात गावातील लोकांची माहिती, त्यांच्या जमिनी, मालमत्ता आणि इतर संबंधित नोंदी असतात. पूर्वी कोतवाल हे पद गावातील प्रशासन सांभाळण्यासाठी असायचे आणि ते या नोंदवह्या सांभाळायचे. आता या नोंदी संगणकीकृत केल्या जात आहेत आणि त्या ऑनलाइनही उपलब्ध होत आहेत. 

कोतवाल बुक  म्हणजे काय?

गावातील नोंदी:

कोतवाल बुक  म्हणजे गावातील लोकांची, त्यांच्या जमिनींची आणि मालमत्तेची अधिकृत नोंद असलेली महत्त्वाची शासकीय नोंदवही.

ऐतिहासिक पार्श्वभूमी:

पूर्वी कोतवाल  नावाचे शासकीय अधिकारी गावाचा कारभार पाहत असत आणि तेच ही नोंदवही सांभाळत असत.

नोंदींमध्ये काय असते:

यात लोकांची नावे, त्यांच्या जमिनीचे क्षेत्र, मालमत्तेचे तपशील, तसेच इतर आवश्यक माहिती नमूद केलेली असते.

19 बंदोबस्त मिसळ"

बंदोबस्त मिसळ" (Bandobast Misal) हा शब्द जमीन आणि महसूल रेकॉर्डशी संबंधित आहे. याचा अर्थ असा होतो की, पूर्वीच्या जमीन मोजणीच्या नकाशांमध्ये (बंदोबस्त नकाशा) बदल झाल्यास, किंवा जमिनीच्या सीमांमध्ये बदल झाल्यास, ते बदल दर्शवणारे नवीन रेकॉर्ड किंवा नकाशे तयार करणे.

सविस्तर माहिती:

बंदोबस्त नकाशा:

पूर्वीच्या काळात, ब्रिटिशांनी जमिनीच्या मोजणीसाठी "बंदोबस्त" नावाची पद्धत वापरली होती. यानुसार तयार केलेल्या नकाशांना "बंदोबस्त नकाशा" म्हणतात. 

बंदोबस्त मिसळ:

कालांतराने, जमिनीच्या सीमांमध्ये बदल होऊ शकतात, जसे की जमिनीची विभागणी किंवा इतर कारणांमुळे. अशावेळी, मूळ बंदोबस्त नकाशात बदल करणे आवश्यक असते. "बंदोबस्त मिसळ" म्हणजे हे बदल करून, नवीन रेकॉर्ड किंवा नकाशा तयार करणे, ज्यामध्ये जमिनीच्या सीमा, क्षेत्रफळ आणि इतर माहिती अद्ययावत केलेली असते. 

कमी-जास्त पत्रक:

बंदोबस्त मिसळ करताना, "कमी-जास्त पत्रक" (क.जा.प.) नावाचा दस्तऐवज तयार केला जातो. यामध्ये, मूळ नकाशातील बदल आणि नवीन क्षेत्रफळ दर्शवले जाते.

20 वाजीब उल अर्ज"

वाजीब उल अर्ज" म्हणजे गावच्या वहिवाट, वहिवाटीचे हक्क आणि रीतिरिवाजांचे एक गाव-आधारित दस्तऐवज आहे. हे गावच्या जमिनीच्या वापराचे आणि त्यावर असलेल्या हक्कांचे नियमन करते. 

'वाजीब उल अर्ज' चे स्पष्टीकरण:

गावची वहिवाट:

गावच्या जमिनीच्या वापरासंबंधीचे नियम आणि रीतिरिवाज यात नमूद केलेले असतात.

वहिवाटीचे हक्क:

गावातील लोकांना जमिनीवर तसेच सार्वजनिक जमिनीवर असलेले हक्क, जसे की चराई, रस्ते वापरणे, पाणी वापरणे इत्यादी.

रीतिरिवाज:

गावातील विशिष्ट परंपरा, वहिवाटीचे नियम आणि प्रथा यांचा समावेश यात असतो.

दस्तऐवज:

हा एक अधिकृत दस्तऐवज आहे, जो गावच्या महसूल नोंदींमध्ये (revenue records) असतो.

फेरफार:

आवश्यक असल्यास, या दस्तऐवजात फेरफार किंवा दुरुस्ती करता येते. 

'वाजीब उल अर्ज' चा उपयोग:

जमिनीच्या वापरासंबंधीचे वाद मिटवण्यासाठी, सार्वजनिक जमिनीवरील हक्कांचे संरक्षण करण्यासाठी, गावातील रीतिरिवाजांचे पालन करण्यासाठी

21 निस्तार पत्रक 

निस्तार पत्रक म्हणजे गावातील सार्वजनिक वापरासाठी असलेल्या जमिनी, पाणी आणि इतर नैसर्गिक संसाधनांवरील (उदा.ΧΧΧΧΧΧΧΧ) अधिकारांची आणि वापराच्या नियमांची नोंद असलेली अधिकृत कागदपत्रे, 

22 हक्क नोंदणी रजिस्टर

हक्क नोंदणी रजिस्टर म्हणजे जमिनीच्या मालकी, अधिकार आणि इतर हक्कांशी संबंधित माहितीचा एक अधिकृत दस्तऐवज आहे. या रजिस्टरमध्ये जमिनीचा मालक, क्षेत्र, आणि इतर अधिकार (उदा. कुळ, भाडेपट्टा, इत्यादी) यांची नोंद असते. 

थोडक्यात, हक्क नोंदणी रजिस्टर  हे जमिनीच्या मालकीचे आणि अधिकारांचे रेकॉर्ड ठेवते, ज्यामुळे जमिनीच्या मालकीचे अधिकार आणि इतर संबंधित माहिती स्पष्ट होते. 

या रजिस्टरमध्ये काय असते? 

जमिनीचा मालक:

जमिनीच्या मालकाचे नाव, पत्ता आणि इतर माहिती.

जमिनीचे क्षेत्र:

जमिनीचा एकूण आकार आणि क्षेत्रफळ.

अधिकार:

जमिनीवर असलेले इतर अधिकार, जसे की कुळ, भाडेपट्टा, इत्यादी.

नोंदी:

जमिनीच्या मालकीमध्ये झालेले बदल, जसे की खरेदी-विक्री, वारसा हक्क, इत्यादी.

याचे महत्व काय आहे? 

मालकीचे अधिकार:

जमिनीच्या मालकीचे अधिकार स्पष्ट होतात.

कायदेशीर संरक्षण:

जमिनीच्या मालकीचे संरक्षण होते.

व्यवहार:

जमिनीच्या खरेदी-विक्री, भाडेपट्टा इत्यादी व्यवहारांसाठी आवश्यक.

23 गावं नकाशा